مسایل اخلاقی

قال رسولُ اللَّهِصلى الله عليه و آله:

«خَصْلَةٌمَنْ لَزِمَها أطاعَتْهُ الدُّنْيا وَالآخِرَةُ، وَرَبِحَ الْفَوْزَ في الْجَنَّةِقيلَ: وَما هيَ يا رَسُولَ اللَّهِ؟ قالَ: التَّقْوى‏، مَنْ أرادَ أنْ يَكونَاعزَّ النّاسِ فَلْيَتَّقِ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ، ثُمَّ تَلا: «مَنْ يَتَّقِاللَّهَ ...»».

رسولاكرم صلى الله عليه و آله می فرمايد: «صفتى هست كه اگر در كسى باشد، دنيا و آخرتمطيع او می شوند و از بهشت بهره‏مند می شود. عرض كردند اين خصلت چيست؟ فرمود: تقوا؛ كسى كه بخواهد نزد مردم عزّت داشته باشدتقواى الهى پيشه كند،» سپس اين آيه را تلاوت فرمود:  « «وَمَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَلْ لَّهُمَخْرَجاً* وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَايَحْتَسِبُ»؛ هر كس تقواى الهى پيشه كند،خداوند راه نجاتى براى او فراهم می كند، و او را از جايى كه گمان ندارد، روزى می ‏دهد».

تقوا در قرآن بهشكل‏هاى مختلفى بيان شده است :

الف) زاد و توشه‏

قرآن می ‏فرمايد : ««وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوَى‏»؛ و زاد و توشه توشه تهيّهكنيد كه بهترين زاد و توشه پرهيزكارى است».

زاد و توشه چيزىاست كه انسان را از مرگ و هلاكت نجات می دهد. سفرهاى سابق غير از سفرهاى امروزىبود؛ امروز بدون زاد و توشه می شود سفر كرد چون در راه وسايل مورد نياز هست؛ امّادرگذشته چنين نبود.

حضرت امام على عليهالسلام می ‏فرمايد: «اهْلُ الدُّنيا كَرَكْبٍ يُسارُ بِهِمْ وَهُم نِيامٌ؛ اهل دنياهمچون سوارانى هستند كه آنها را می برند در حالى كه در خوابند». اگرچه خيالمی ‏كنند كه ايستاده ‏اند ولى مسافر دنيا به آخرت هستند، بنابراين زاد و توشه لازماست و بهترين زاد و توشه آنها تقواست.

ب) لباس‏

قرآن می ‏فرمايد :«وَلِبَاسُ التَّقْوَى‏ ذَلِكَ خَيْرٌ» .

اين تشبيه بسياررسا و گوياست، زيرا همان‏طور كه لباس بدن انسان را از سرما و گرما حفظ می كند، ومحافظى است در برابر بسيارى از خطرها، و عيوب جسمانى را پوشانده و زينتى براىانسان است، روح تقوا و پرهيزكارى نيز علاوه بر پوشاندن بشر از زشتى گناهان و حفظاز بسيارى انحرافات فردى و اجتماعى، زينت بسيار بزرگى براى او محسوب می ‏شود، و برشخصيّت او می ‏افزايد.

منظور از لباس تقواچيست؟ بعضى آن را به معناى «عمل صالح» و بعضى «حيا» و بعضى به معناى «لباس عبادت»گرفته‏اند، تمام اين معانى را مى‏توان از آيه استفاده كرد.

در ادامه حديث موردبحث می ‏فرمايد : اگر می ‏خواهيد عزيزترين مردم باشيد، سراغ تقوا برويد. در اينجا فقطعزّت آخرت مراد نيست بلكه عزّت دنيا هم هست،چرا كه انسان خائن، دروغگو و ظالم،منفور است، ولى انسان با تقوا عزيز است، حتّى آدم بى تقوا هم از انسان باتقوا خوششمی آيد.

ج) كليد بهشت‏

قرآن می ‏فرمايد: مابهشت را مخصوص باتقوايان قرار داديم :

 «تِلْكَ الْجَنَّةُالَّتِى نُورِثُ مِنْ عِبَادِنَا مَنْ كَانَ تَقِيّاً».

خداوند در آيات قبلنعمتهاى مادّى و معنوى بهشت را برشمرده و می ‏فرمايد :

كليد درِ بهشت باتمام آن نعمتها كه گذشت چيزى جز تقوا نيست.

در اين آيه به كلمه«ارث» بر می ‏خوريم كه معمولا به اموالى گفته مى‏شود كه بعد از مرگ از كسى به ديگرىانتقال می ‏يابد، در حالى كه بهشت مال كسى نبوده وظاهراً انتقالى در كار نيست.

به دو شيوه مى‏تواناين مسأله را توضيح و تفسير كرد:

1. «ارث» از نظر لغت به معناى تمليك هم آمده است و منحصر به انتقالمالى از ميّت به بازماندگانش نمی باشد.

2. در حديثى از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله می ‏خوانيم : «مَامِنْ أحَدٍ إلّاوَلَهُ مَنْزِلٌ فِي الجَنَّةِ وَمَنْزِلٌ فِي النّارِ، فَأمّاالكافِرُ فَيَرِثُ الْمُؤْمِنَ مَنْزِلَهُ مِنَ النّارِ، وَالْمُؤْمِنُ يَرِثُالْكافِرَ مَنْزِلَهُ مِنَ الْجَنَّةِ؛ هر كس منزلگاهى در بهشت و منزلگاهى دردوزخدارد، كافران منزلگاه دوزخى مؤمنان را به ارث می ‏برند و مؤمنان جايگاه بهشتىكافران را».

راه تحصيل تقوا قبلاز هر چيز، معرفة اللَّه و سپس ايمان به معاد است. بسيارى از بى تقوايی‏ها به خاطراين است كه خدا را خوب نشناخته‏ايم؛ كسى كه معتقد باشد خدا روزى می ‏دهد، چرا دزدىكند؛ كسى كه معتقد باشد عزّت و ذلّت به دست خداست، چرا از كس ديگرى عزّت بخواهد؟!