ترجمه و توضیح سوره مُزّمل

ساخت وبلاگ

بسمِ اللهِ الرّحمنِ الرّحيم 

به نام خداوندی که رحمت عامش شامل همه و رحمت خاصش ازآن مؤمنين است. 

يا أيُّها المُزَّمِلُ (١) 

ای جامه به خود پيچيده (١) [اين خطاب نه جنبه توبيخ دارد و نه تحسین و ازاين آيات استفاده می‌شود که گويا رسول خدا (ص) درمقابل دعوتش مورد استهزاء و اذیت قرار گرفته و بخاطر خدا اندوهناک شده و برای دفع غم و اندوه خود، جامه ای بخود پيچيده تا لحظه ای استراحت کند دراين هنگام اين سوره به ايشان خطاب می‌شود که در مقابل اندوه های بزرگ و مصائب تلخ بايد بوسيله نماز و صبر و نه بوسيله پيچيدن جامه و خوابيدن، خود را مقاوم ساز] 

قُمِ الَّيلَ إلّا قَليلًا (٢) نِصفَهُ أوِنقُص مِنهُ قَليلًا (٣) أو زِدْ عَلَيهِ و رتِّلِ القُرآنَ تَرتِيلًا (۴) 

شب را جز کمی، بپاخيز (٢) نيمی از شب را يا کمتر از نصف را (٣) و يا اندکی بر نصف افزوده و قرآن را شمرده شمرده بخوان (۴) [اين آيات شب زنده داری را به حضرتش سفارش می کند که در متن اين برنامه، خواندن قرآن با ترتيل است. ترتيل آنست که قرآن آشکارا خوانده شود، نه تندتند و نه جدا جدا تا دل آدمی خبردار شود. اين نحوه خواندن، قدرت تلقین دارد و به دل آدمی می نشيند و انسان می تواند روی معانی تأمل کند بدون اينکه اتصال آيات و کلمات ازبين برود. بديهی است اين نحوه قرائت می تواند بسرعت به انسان رشد ونمو و تقوی ببخشد.  البته بعضی از مفسران خواندن قرآن را به معنی نماز خواندن تفسير کرده اند زيرا يکی از بخشهای مهم نماز، تلاوت قرآن است. در آيات فوق رسول خدا(ص) را بين اينکه درست نيمی از شب يا کمتر از نصف و يا کمی بيشتر از آنرا زنده بدارد، مخيّر کرده است] 

إنّا سَنُلقِی عَلَيکَ قَولًا ثَقِيلًا (۵) 

ما بزودی کلامی سنگين برتو نازل می کنیم (۵) [اگر گفتيم که شب زنده داری کن و در شب با خواندن نماز و قرآن متوجه درگاه ماشو برای اين بود که به کرامت قرب و آمادگی لازم برسی تا ما سخن ثقيلی را برتو إلقاء کنیم که منظور از قول ثقيل، قرآن عظیم است که هم ازنظر پياده کردن کامل آن، و هم ازجهت مصائبی که در طريق ابلاغ آن وجود دارد سنگين است و اين اختصاص به پيامبر (ص) نداشته و امت نيز ازجهت تحقق بخشيدن به حقایق قرآن درخود و پيروی از اوامر و نواهی خدا  و رعایت حدود آن بايد رنجها تحمل کنند. معلوم می‌شود خلوت با خدا به انسان نيرو می دهد و ظرفیت و تحمل اورا بيشتر می کند] 

إنَّ نَاشِئَةَ الّيلِ هِىَ أشَدُّ وَطئًا وَ أقوَمُ قِيلًا (٦) 

مسلمًا برنامه‌ عبادت شبانه پابرجاتر و با استقامت تراست (۶) [يعنی اگر شب را برای نماز و تلاوت قرآن اختيار کرديم برای اين بود که تلاوت قرآن و خواندن نماز دردل شب بيش از هر عمل ديگری در صفای نفس مؤثر است و بهتر از هرچیز، نفس آدمی را که بوسيله مشغولیت معيشتِ روزانه دچار کدورت شده، حفظ می کند] 

إنَّ  لَکَ فِی النّهارِ سَبحًا طَوِيلًا (٧) 

و تو در روز تلاش مستمر و طولانی خواهی داشت (٧) [يعنی در روز مشاغل بسياری وجود دارد که همه وقت تورا می گيرد و فراغتی برايت باقی نمی گذارد تا درآن با توجه تمام، به درگاه خدا روبياری و از هرچیز منقطع گردی بنابراين بايد از شب استفاده کنی و درآن به نماز و قرآن بپردازی بعلاوه وظائف سنگين و تلاش و کوشش فراوان روزانه ايجاب می کند که با عبادت شبانه خود را تقویت کنی و خود را برای انجام فعاليتهای روزانه آماده سازی] 

وَ اذْکُرِ اسْمَ رَبِّکَ وَ تَبَتَّلْ إلَيهِ تَبتِلًا (٨) 

و نام پروردگارت را ياد کن و تنها به او دل ببند (٨) [بعد از دستور به قيام شبانه، پنج‌ دستور که مکمل آنست ذکر می‌شود.  نخست می فرمايد نام پروردگارت را ياد کن که منظور، ذکر زبانی همراه با حضور قلبی است که در اينصورت ذکر می تواند روح و جان را صفا بخشد.  دستور دوم اينست که دل به خدا ببنند و از غير او قطع اميد کن و خالصانه به عبادتش برخيز] 

رَبُّ المَشرِقِ وَ المَغرِبِ لَا إلَهَ إلَّا هُوَ فَاتَّخِذهُ وَکِيلًا (٩) 

همان پروردگار شرق و غرب که معبودی جزاو نيست پس اورا وکيل خود انتخاب کن (٩) [يعنی وقتی او پروردگار و مالک و مدبّر همه عالم است پس بايد تنها اورا پرستيد و عبادت کرد.  و دستور سوم اينست که حال که در پهنه جهان هستی غير ازاو حاکم و فرمانروا و معبودی نيست پس براو توکل کن و اورا وکيل خود بگیر.  يعنی هيچ تأثير مستقلی را درمورد وسایل و اسباب ظاهری قائل نباشد و نسبت به آنها رضایت، خشم، مسرّت، تأسف و غيره نشان ندهد و تنها به خدا دل ببندد و متوسل به آنهایی بشود که خدا معرفی کرده آن هم بطوریکه برای آنها استقلال در تأثير قائل نباشد] 

وَ اصبِرْ عَلَی ما يَقُولُونَ وَ اهجُرْهُم هَجرًا جَمِيلًا (١٠) 

و بر آنچه که می گويند صبر کن و از آنان به نيکويی دوری کن (١٠) [در مسير دعوت به حق،بسیار اذیت و استهزاء و تهمت و... وجود دارد لذا بعنوان چهارمین دستور، سفارش به صبر می کند که لازمه وکيل گرفتن خداست. امّا گاهی هجر و دوری نيز لازم است تا هم از شرّ آنها درامان  مانده و هم درسی به آنها داده شود پس سفارش به هجر جميل می کند يعنی دوری گزيدن توأم با دلسوزی و يا بنحوی رد شدن و خود را به نشنيدن زدن که پرده ها از ميان نرود و مانع دعوت بسوی حق و ارشاد آنها نشود] 

وَ ذَرنِی وَ المُکَذِّبِينَ أولِی النِّعمَةِ و مَهِّلهُم قَليلاً (١١) 

و مرا با منکران متنعم واگذار و اندکی به آنان مهلت ده (١١) [خداوند به پيامبر می فرمايد :بين من و تکذیب کنندگان صاحب نعمت حايل مشو چون طرف آنها نه تو بلکه من هستم پس کيفر آنهارا بخود من واگذار و کمی به آنها مهلت بده تا هم اتمام حجت گردد و هم ماهيّت خود را آشکار سازند و گناهانشان سنگين شود بعد وقتی عمرشان تمام شد، عمری که درمقابل زندگی اخروی زمانی اندک است، به حساب و جزای آنها خواهم رسيد] 

إنَّ لَدَينَا أنكَالاً و جَحِيمًا (١٢) وَ طَعَامًا ذاغُصَّةٍ وَ عَذابًا ألِيمًا (١٣) يَومَ تَرجُفُ الأرضُ وَ الجِبالُ وَ كَانَتِ الجِبالُ كَثِيبًا مَهِيلاً (١٤) 

همانا نزد ما زنجيرها و آتش افروخته است (١٢) و غذایی گلوگیر و عذابی دردناک (١٣) درآن روز که زمین و کوهها سخت به لرزه درآيند و کوهها توده‌ای از ريگ روان شوند (١۴) [به اين دلیل آنها را به من واگذار زيرا درنزد ما غُل و زنجیر اسارت و آتش زبانه کش است و اين درمقابل آزادی بی قيد و شرط و تنعمی است که در دنیا داشتند.  آن نعمتهایی که در دنیا داشتند در آخرت به نقمت مبدل می‌شود و غذاهای چرب و گوارای آنها به غذایی گلوگیر تبدیل و رفاهِ آن مغروران با عذاب دردناک عوض می‌شود.  آن عذابها در روزی ظاهر می‌شود که زمین و کوهها دچار اضطراب و تکان شديد می شوند و کوهها ازهم متلاشی شده و بصورت شنهای نرم درمی آيند] 

إنّا أرسَلنَا إلَيکُم رَسُولاً شَاهِدًا عَلَيکُم کَمَا أرسَلنَا إلی فِرعَونَ رَسُولاً (١۵) 

درحقیقت ما پيامبری بسوی شما فرستاديم که گواه برشماست همانگونه که بسوی فرعون رسولی فرستاديم (١۵) [اين آيه تکذیب کنندگان متنعم قوم پيامبر (ص) را هشدار می دهد که بهوش باشيد، داستان موسی و فرعون دارد تکرار می‌شود و شما درآن موقعيت قرار گرفته ايد.  امّا منظور از شاهد اينست که پيامبر (ص) اعمال مردم را می بيند و در آخرت شهادت می دهد. اين واقعيت نوعی نهی مردم از نافرمانی و مخالفت و تکذیب آن جناب است] 

فَعَصَی فِرعَونُ الرَّسُولَ فَأخَذنَاهُ أخذًا وَبِيلاً (١۶) 

فرعون آن رسول را نافرمانی کرد پس ما اورا سخت مجازات کرديم (١۶) [يعنی وقتی لشکر عظیم و قدرت و ثروت فرعون نتوانست به اندازه يک خردل، مانع عذاب الهی بشود پس حساب شما کفار عرب که مردمی ناتوان و ضعيفيد روشن است.  اينکه تعبیر به ‘’رسول ‘’شد برای اينست که بفهماند مخالفت فرعون با شخص موسی نبود بلکه بدان جهت بود که او فرستاده خداست پس اين کفار هم از مخالفت با محمّد(ص) برحذر باشند چون او نيز رسول خداست] 

فَکَيفَ تَتَّقُونَ إن کَفَرتُم يَومًا يَجعَلُ الوِلْدَانَ شِيبًا (١٧) 

پس اگر کافر شويد چگونه خود را از عذاب روز يکه جوان را پير می کند  حفظ می کنید؟ (١٧) [و اين حاکی از شدت عذاب و هولناک بودن آن روز است] 

السّماءُ مُنْفَطِرٌ بِهِ کَانَ وَعْدُهُ مَفْعُولاً (١٨) 

آسمان بدان شکافته گردد، که وعده او شدنی و حتمی است (١٨) [آيه برای دومين بار به سختی آن روز اشاره می کند که چگونه آسمان درآن روز بواسطه شدت آن روز ازهم شکافته می‌شود و البته وعده خدا شدنی است و آنچه از تهدید کفار گفته شده همه مسجل و قطعی است] 

إنَّ هَذِهِ تَذْكِرَةٌ فَمَن شَاءَ إتّخَذَ إلی رَبِّهِ سَبِيلاً (١٩) 

اين هشدار و تذکری است، پس هرکس که بخواهد راهی بسوی پروردگارش پيش گيرد (١٩) [آنچه درآيات قبل آمد بخصوص نماز و عبادت شبانه فقط جنبه تذکر دارد و شما در انتخاب راه آزاديد امّا کسی که هدایت را می خواهد و طالب سعادت ابدی است بايد راهی بسوی پروردگارش برگزيند و خدا هم راه و چاه را نشانش می دهد يعنی فضيلت و افتخار به اينست که راه هدایت با انتخاب طی شود  و نه با إجبار و إکراه] 

إنَّ رَبَّکَ يَعْلَمُ أنَّکَ تَقُومُ أدْنَی مِن ثُلُثَیِ الّيلِ وَ نِصفَهُ وَ ثُلُثَهُ وَ طَائِفَةٌ مِنَ الّذينَ مَعَكَ 

قطعًا پروردگار تو می داند که تو و گروهی از آنان که با تو هستند نزدیک به دوسوم از شب يا نصف يا يک سوم آنرا به نماز می ايستيد [آيه دستوری را که در اول سوره به شخص رسول (ص) داده بود و گروهی از مؤمنان نيز در اين عبادت شبانه حضرتش را همراهی می کردند، تخفیف می دهد] 

وَ اللهُ يُقَدِّرُ الّيلَ وَ النّهارَ عَلِمَ أنْ لَّنْ تُحْصُوهُ فَتَابَ عَلَيکمُ فَاقْرَءُو مَا تَيَّسَرَ مِنَ القُرآنِ 

و خداوند شب و روز را اندازه گيری می کند. او می داند که شما  نمی توانيد حساب آنرا برای زمان عبادت بدقت اندازه گيری کنید، پس شما را بخشيد، اکنون آنچه برای شما ميسر است قرآن بخوانيد[در ادامه می فرمايد چگونه خدا نداند بااينکه خلقت و تدبير به او منتهی می‌شود و او هر مخلوقی رااز جمله شب و روز  را با اندازه گيری دقيقی خلق می کند. امّا چون جمعی از مسلمانان در نگه داشتن حساب ثلث و نصف و دوثلث گرفتار اشکال و دردسر می شدند و اين بيشتر بخاطر کوتاهی و بلندی شبها در ايام سال بود لذا آيه می فرمايد که خدا به رحمتش بطرف شما رجوع کرد و تکلیف شما را دراين باب تخفیف داد اکنون هرچه برايتان ميسر است از قرآن بخوانید و اين می رساندکه هرکس بايد بقدر وسعش از نعمت شب زنده داری برخوردار شود. در روايتی از امام رضا (ع) است که آن مقدار بخوانید که در آن خشوع قلب و صفای باطن و نشاط معنوی باشد]

عَلِمَ أنْ سَيَکُونَ مِنکُم مَرضَی وَ آخَرُونَ يَضْرِبُونَ فِی الأرضِ يَبْتَغُونَ مِن فَضْلِ اللهِ وَ آخَرُونَ يُقَاتِلُونَ فِی سَبِيلِ اللهِ فَاقْرَءُو مَا تَيَّسَرَ مِنهُ 

  او می داند که بزودی گروهی از شما بيمار می شوند‌، و گروهی ديگر برای بدست آوردن فضل الهی و کسب روزی به سفر می روند، و گروهی ديگر در راه خدا جهاد می‌کنند پس به آن مقدار که برای شما ممکن است از قرآن تلاوت کنید [آيه در ادامه به سه عذر اشاره می کند که دليل ديگری بر تخفیف است. يعنی علاوه براينکه حکم نامبرده برای عموم دشوار است برای بيماران و مسافرانی که برای تجارب و جهاد بيرون می روند اين دشواری بيشتر است] 

وَ أقِيمُوا الصَّلَاةَ وَ آتُوا الزَّكَاةَ وَ أقْرِضُوا اللهَ قَرضًا حَسَنًا 

و نماز را به پا داريد  و زکات را بپردازید و به خدا قرض الحسنه بدهيد [امّا اين تخفیف به اين معنا نيست که ساير وظایف نيز مشمول اين تخفیف بشود. پس می توان فهمید که عبادت شبانه بهمراه نماز و زکات و انفاق مستحبی و استغفار يک برنامه‌ کامل خود سازی است که در هر عصری اثر انکار ناپذیری دارد و اسلام بدون آن گسترش نمی يابد] 

وَ مَا تُقَدِّمُوا لِأنْفُسِکمُ مِن خَيرٍ تَجِدُوهُ عِندَاللهِ هُوَ خَيرًا وَ أعظَمَ أجرًا وَ اسْتَغْفِرُوا اللهَ إنَّ اللهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ (٢٠) 

و بدانيد آنچه از کارهای نيک برای خود از پيش می فرستيد نزد خدا آنرا به بهترین وجه و بزرگترين پاداش خواهيد يافت، و از خدا  آمرزش بطلبید که خداوند آمرزنده و مهربان است (٢٠) 

********************************************

پروردگارا! توفیق قيام شبانه و تلاوت قرآن کريم و ساختن خويشتن در پرتو اين نور آسمانی به همه ما لطف کن. 

بارالها! جامعه اسلامی مارا با الهام ازاين سوره پرمحتوا به مقام شايسته و عظمت ديرين برسان. 

آمين يا ربّ العالمین. 

##@بهاران@##...
ما را در سایت ##@بهاران@## دنبال می کنید

برچسب : نویسنده : سیدسعیدبهروز saeed1350 بازدید : 455 تاريخ : يکشنبه 5 آبان 1392 ساعت: 13:48