مهندسی فرماندهی و كنترل هوایی

دیباچه: نیروی هوایی در دیدگاه عامه مردم مساوی است با خلبان‌هایی كه سوار بر هواپیما‌های شكاری، ضربتی، اكتشافی، مسافربری یا ترابری بر فراز آسمان‌ها پرواز می‌كنند. در حالی كه نیروی هوایی هر كشوری علاوه بر خلبانان، نیروهای دیگری نیز هستند كه مشاغل بسیار حیاتی و مهمی را بر عهده دارند. برای مثال طراحی و فرماندهی پدافند هوایی علیه هدف‌های ثابت و متحرك دشمن و دفاع از مرزهای هوایی كشور بر عهده مهندسین تكنولوژی فرماندهی و كنترل هوایی است. این رشته در كشور ما در دانشگاه علوم و فنون هوایی شهید ستاری در سه گرایش كنترل شكاری. عملیات موشكی و اطلاعات عملیاتی آموزش داده می‌شود.در مفهوم عنوان این رشته باید گفت كه واژه‌ "مهندسی‌" در مفهوم‌ مصطلح‌ آن‌ به‌ معنای‌ طراحی‌ است‌ و منظور از كلمه‌ "تكنولوژی‌" این‌ است‌ كه‌ فارغ‌التحصیل‌ این‌ رشته‌ باید دانش‌ نرم‌افزاری‌، سخت‌افزاری‌ و اطلاعاتی‌ داشته‌ باشد، كه‌ منظور از دانش‌ اطلاعاتی‌، اطلاع‌ در تمام‌ زمینه‌های‌ نظامی‌ از جمله‌ اطلاعات‌ عملیات‌، اطلاع‌ از انواع‌ هواپیماها و موشك‌ها و اطلاع‌ از سیستم‌های‌ سازمانی‌ نیروی‌ هوایی‌ است‌. واژه‌ "فرماندهی‌" نیز، یعنی‌ این‌ كه‌ فارغ‌التحصیل‌ این‌ رشته‌ بتواند اِعمال‌ مدیریت‌ بكند. به‌ عبارت‌ دیگر بتواند با استفاده‌ از دانش‌ سخت‌افزاری‌، نرم‌افزاری‌ و اطلاعاتی‌ كه‌ كسب‌ كرده‌ است‌، به‌ یاری‌ زیر مجموعه‌ خود، مأموریت‌های‌ محوله‌ نیروی‌ هوایی‌ را انجام‌ دهد. در واقع‌ دانش‌آموخته‌ این‌ دانشكده‌ به‌ عنوان‌ پایین‌ترین‌ رده‌ فرماندهی‌ كار خود را با فرماندهی‌ دانش‌آموختگان‌ دیگر این‌ دانشگاه‌ كه‌ در رشته‌های‌ مهندسی‌ هوا و فضا، مهندسی‌ كامپیوتر، مهندسی‌ برق‌ و مدیریت‌ تحصیل‌ كرده‌اند و در مجموعه‌ نیروی‌ هوایی‌ كار می‌كنند، آغاز می‌كند. واژه‌ "كنترل‌" نیز مقوله‌ای‌ از زنجیره‌ اعمال‌ فرماندهی‌ است‌. به‌ این‌ معنا كه‌ هر دانشجو باید مهارت‌های‌ گروهی‌ و فردی‌ را فرا بگیرد تا با زیرمجموعه‌ خود و با دیگر نیروهای‌ دفاعی‌ كشور اعم‌ از نیروی‌ زمینی‌ و نیروی‌ دریایی‌ ارتباط‌ برقرار كرده‌ و اطلاعات‌ لازم‌ را رد و بدل‌ كند. این‌ رشته‌ دارای‌ سه‌ گرایش‌ كنترل‌ شكاری‌، عملیات‌ موشكی‌ و اطلاعات‌ عملیاتی‌ است‌ .

گرایش‌ كنترل‌ شكاری‌:

در گرایش‌ كنترل‌ شكاری‌ دانشجویان‌ توانایی‌ رهگیری‌های‌ هوایی‌ و به‌ كارگیری‌ انواع‌ تاكتیك‌ها و تكنیك‌های‌ رهگیری‌ هواپیمای‌ خودی‌ و هواپیمای‌ دشمن‌ را فرا می‌گیرند و در نهایت‌ در ایستگاه‌های‌ رادار به‌ كنترل‌ و مراقبت‌ قلمرو فضایی‌ كشور می‌پردازند و به‌ محض‌ این‌ كه‌ هواپیمای‌ ناشناسی‌ وارد مرزهای‌ هوایی‌ كشور می‌شود، به‌ مبادی‌ مذكور گزارش‌ داده‌ تا تصمیم‌گیری‌های‌ لازم‌ انجام‌ گیرد.

گرایش‌ عملیات‌ موشكی‌:

دانش‌آموختگان‌ این‌ گرایش‌ با توجه‌ به‌ تجهیزات‌ و جنگ‌افزارهای‌ پدافندی‌ مختلفی‌ كه‌ در نیروهای‌ هوایی‌ وجود دارد، در سایت‌های‌ موشكی‌ زمین‌ به‌ زمین‌ در تخصص‌های‌ "ارتفاع‌ پست‌ و پایین‌" و "ارتفاع‌ متوسط‌ و بالا" یا سیستم‌های‌ سطح‌ به‌ سطح‌ و در سایت‌های‌ موشكی‌ زمین‌ به‌ هوا در دو بخش‌ ارتفاع‌ پایین‌ و ارتفاع‌ متوسط‌ و بالا مشغول‌ به‌ خدمت‌ می‌شوند. در واقع‌ این‌ افراد با استفاده‌ از سیستم‌های‌ موشكی‌ زمین‌ به‌ هوا یا زمین‌ به‌ زمین‌، فرماندهی‌ عملیات‌ رزمی‌ نیروی‌ هوایی‌ را برعهده‌ دارند.

گرایش‌ اطلاعات‌ عملیاتی:

‌دانشجویان‌ گرایش‌ اطلاعات‌ عملیاتی‌ فرا می‌گیرند كه‌ چگونه‌ اطلاعات‌ لازم‌ را از وضعیت‌ فرهنگی‌، سیاسی‌، اجتماعی‌ و بخصوص‌ دفاعی‌ كشورهای‌ همسایه‌، منطقه‌ و حتی‌ فرامنطقه‌ای‌ با استفاده‌ از سیستم‌های‌ الكترونیكی‌، ماهواره‌ای‌ و عكس‌های‌ هوایی‌ و تحلیل‌ و تفسیر این‌ اطلاعات‌ به‌ دست‌ آورند. در واقع‌ به‌ دست‌ آوردن‌ اطلاعات‌ نظامی‌ و غیرنظامی‌ در زمان‌ صلح‌ و به‌ كار بردن‌ استراتژی‌ آنها در زمان‌ جنگ‌ برعهده‌ فارغ‌التحصیلان‌ مهندسی‌ تكنولوژی‌ فرماندهی‌ و كنترل‌ هوایی‌ گرایش‌ اطلاعات‌ عملیاتی‌ است‌.

توانایی‌های‌ لازم‌ :

دانشجویان‌ رشته‌ مهندسی‌ تكنولوژی‌ فرماندهی‌ و كنترل‌ هوایی‌ از بین‌ داوطلبان‌ گروه‌ آزمایشی‌ ریاضی‌ و فنی‌ پذیرفته‌ می‌شوند. این‌ افراد علاوه‌ بر موفقیت‌ در آزمون‌ سراسری‌ باید در معاینات‌ پزشكی‌ دانشگاه‌ علوم‌ و فنون‌ هوایی‌ شهید ستاری‌ نیز پذیرفته‌ شوند كه‌ در این‌ مرحله‌، داوطلب‌ علاوه‌ بر خصوصیات‌ ظاهری‌ كه‌ عبارت‌ است‌ از:
حداكثر سن‌ 22 سال‌ (در صورت‌ انجام‌ خدمت‌ سربازی‌، حداكثر سن‌ 24 سال‌ می‌شود) و حداقل‌ قد 160 سانتی‌متر باید برابر با استانداردهای‌ بهداری‌ نهاجا از سلامت‌ جسمانی‌ برخوردار باشد. برای‌ مثال‌ دید هر یك‌ از چشم‌ها نباید كمتر از 7 از 10 باشد. در ضمن‌ لازم‌ است‌ در مصاحبه‌ عقیدتی‌ و حفاظتی‌ این‌ دانشگاه‌ پذیرفته‌ گردد. همچنین‌ از سال‌ 80 داوطلبان‌ ورودی‌ این‌ رشته‌ علاوه‌ بر گزینش‌های‌ فوق‌ لازم‌ است‌ كه‌ در كمیته‌ علمی‌ این‌ دانشكده‌ نیز پذیرفته‌ شوند. این‌ كمیته‌ سه‌ مقوله‌ را مد نظر قرار می‌دهد كه‌ شامل‌ توان‌ علمی‌ (تسلط‌ بر زبان‌ انگلیسی‌، ریاضیات‌ و فیزیك‌)، آمادگی‌ فیزیكی‌ (نداشتن‌ لكنت‌ زبان‌) و آمادگی‌ روحی‌ و روانی‌ (توان‌ مدیریت‌ از پایین‌ترین‌ رده‌ تا بالاترین‌ سلسله‌ مراتب‌ فرماندهی‌) می‌شود. در ضمن‌ رشته‌ مهندسی‌ تكنولوژی‌ فرماندهی‌ و كنترل‌ هوایی‌ فقط‌ داوطلبان‌ مرد را می‌پذیرد و داوطلبان‌ باید این‌ رشته‌ را جزو یكی‌ از 9 انتخاب‌ اول‌ فرم‌ انتخاب‌ رشته‌ خود درج‌ كرده‌ باشند و در صورت‌ پذیرفته‌ شدن‌، تحت‌ هیچ‌ شرایطی‌ حتی‌ قبول‌ شدن‌ در رشته‌های‌ نیمه‌متمركز، نمی‌توانند به‌ سایر مؤسسات‌ آموزش‌ عالی‌ كشور انتقال‌ یابند. همچنین‌ دانشجویان‌ این‌ دانشگاه‌ در طول‌ دوره‌ آموزش‌ به‌ غیر از تعطیلات‌ تابستانی‌، تعطیلات‌ بین‌ دو ترم‌ و تعطیلات‌ عمومی‌، در دانشگاه‌ شبانه‌روزی‌ هستند و كلیه‌ هزینه‌های‌ آنها اعم‌ از خوراك‌، پوشاك‌، كمك‌ آموزشی‌ و زیست‌ آنها برعهده‌ نیروی‌ هوایی‌ ارتش‌ جمهوری‌ اسلامی‌ ایران‌ است‌ و در طول‌ مدت‌ تحصیل‌ نیز ماهیانه‌ مبلغی‌ به‌ عنوان‌ كمك‌ هزینه‌ تحصیلی‌ دریافت‌ می‌كنند و بالاخره‌ به‌ فارغ‌التحصیلان‌ این‌ دانشگاه‌ در طول‌ خدمت‌ در نیروی‌ هوایی‌، مسكنی‌ مناسب‌ و مطابق‌ ضوابط‌ نیروی‌ هوایی‌ واگذار می‌شود همچنین‌ فارغ‌التحصیلان‌ در طول‌ خدمت‌ می‌توانند با توجه‌ به‌ شرایط‌ و نیاز نیروی‌ هوایی‌ ارتش‌ جمهوری‌ اسلامی‌ ایران‌ از بورس‌های‌ تحصیلی‌ در مقاطع‌ بالاتر از كارشناسی‌ استفاده‌ كنند.

موقعیت‌ شغلی‌ در ایران :

دانشگاه‌ علوم‌ و فنون‌ هوایی‌ شهید ستاری‌ یك‌ دانشگاه‌ نظامی‌ است‌ و دانشجویان‌ رشته‌ مهندسی‌ تكنولوژی‌ فرماندهی‌ و كنترل‌ هوایی‌ با درجه‌ ستوان‌ دومی‌ فارغ‌التحصیل‌ می‌شوند و چون‌ به‌ استخدام‌ ارتش‌ جمهوری‌ اسلامی‌ درمی‌آیند، از نظر آینده‌ شغلی‌ مشكلی‌ نخواهند داشت‌. این‌ افراد كار خود را از پایین‌ترین‌ رده‌ فرماندهی‌ (فرماندهی‌ گروه‌) آغاز می‌كنند و با گذراندن‌ دوره‌های‌ حین‌ خدمت‌، به‌ ترتیب‌ سلسله‌ مراتب‌ فرماندهی‌ شامل‌ فرمانده‌ دسته‌، فرمانده‌ گردان‌، فرمانده‌ هنگ‌، فرمانده‌ تیپ‌ و فرمانده‌ لشكر را طی‌ می‌كنند و در صورت‌ داشتن‌ توانایی‌ها و قابلیت‌های‌ لازم‌ حتی‌ می‌توانند به‌ فرماندهی‌ كل‌ نیروی‌ هوایی‌ ارتش‌ جمهوری‌ اسلامی‌ ایران‌ برسند همانطور كه‌ شهید بزرگوار سرلشكر ستاری‌ به‌ این‌ رده‌ از فرماندهی‌ رسید.