مهندسی پزشكی

دیباچه: سال 1983 اولین بیمار، تحت عمل جراحی پیوند قلب مصنوعی قرار گرفت و 192 روز زنده ماند. سال 1988 تلمبه تنظیم كننده قلب ساخته شد.سال 1993 اولین پای الكتریكی ساخته شد. پایی كه با استفاده از سیستم بادی و كنترل‌های ریزپردازنده، سرعت قدم زدن فرد را دریافته و محفظه‌های بادی خود را به نحوی تنظیم می‌كند كه به طور طبیعی به جلو عقب حركت كرده و مانع از لنگیدن فرد می‌شود. و اكنون دانشمندان مهندسی پزشكی به یاری متخصصان رشته‌های مرتبط تلاش می‌كنند تا چشم مصنوعی، كلیه مصنوعی یا رگ مصنوعی را اختراع كنند.البته علم مهندسی پزشكی به ساخت اعضای مصنوعی مكانیكی یا الكتریكی محدود نمی‌شود بلكه حیطه این علم بسیار گسترده‌تر و متنوع‌تر می‌باشد.در كشورهای غربی،‌ مهندسی پزشكی علمی حیاتی است تا جایی كه بدون آن،‌علم پزشكی نمی‌تواند كاری انجام دهد. برای مثال یك پزشك جراح بدون تجهیزات اتاق عمل واقعاً فلج است. یا بسیاری از معاینات پزشكی بدون استفاده از تجهیزات پزشكی امكان‌پذیر نیست. در ضمن باید توجه داشت كه هدف مهندسی پزشكی تنها تجهیزات پزشكی نیست بلكه ابعاد این رشته بسیار وسیع‌تر است. در این میان می‌توان به نقش این علم به عنوان پل ارتباطی بین مهندسی و پزشكی اشاره كرد؛ این علم تلاش می‌كند تا مهندسین بتوانند از ایده‌های پزشكی استفاده كنند چون خیلی از روش‌هایی كه در مهندسی جا افتاده است مثل شبكه عصبی یا سیستم فازی با الگو برداری از سیستم‌های بیولوژیكی ایجاد شده است.

گرایش‌ بیوالكتریك:

‌هدف‌ این‌ رشته‌ تربیت‌ متخصصانی‌ است‌ كه‌ بتوانند از عهده‌ تجهیز، نگهداری‌ و طراحی‌ دستگاه‌های‌ پزشكی‌ برآیند؛ یعنی‌ مهندس‌ الكترونیك‌ مجربی‌ باشند كه‌ با زمینه‌های‌ پزشكی‌ نیز آشنایی‌ داشته‌ و ‌بتوانند دستگاه‌های‌ پزشكی‌ را طراحی‌ كرده‌ و بسازند یا اینكه‌ مسؤول‌ سفارش‌ دستگاه‌ از خارج‌ از كشور باشند.

درس‌های‌ این‌ رشته‌ در طول‌ تحصیل :

دروس‌ مشترك‌ در گرایش‌های مختلف‌ :

ریاضی‌ عمومی‌، معادلات‌ دیفرانسیل‌، فیزیك‌ عمومی‌، برنامه‌نویسی‌ كامپیوتر، آمار حیاتی‌ و احتمالات‌، محاسبات‌ عددی‌، استاتیك‌ و مقاومت‌ مصالح‌ در مهندسی‌ پزشكی‌، ریاضیات‌ مهندسی‌، مقدمه‌ای‌ بر مهندسی‌ پزشكی‌ زیستی‌، تجهیزات‌ عمومی‌ بیمارستان‌ها و كیلینیك‌های‌ پزشكی‌، مدارهای‌ الكتریكی‌، الكترونیك‌، مدارهای‌ منطقی‌، بهداشت‌ عمومی‌، اصول‌ توانبخشی‌ وسایل‌ و دستگاه‌ها، اصول‌ و كلیات‌ مدیریت‌ خدمات‌ بهداشتی‌ ـ درمانی‌، اصول‌ سیستم‌های‌ رادیولوژی‌ و رادیوتراپی‌، فیزیولوژی‌، آناتومی‌، فیزیك‌ پزشكی‌، زبان‌ تخصصی‌ مهندسی‌ پزشكی‌، بیوفیزیك‌، كارورزی‌ ، پروژه‌.

دروس‌ تخصصی‌ گرایش‌ بیوالكتریك‌:

مدارهای‌ الكتریكی‌، ماشین‌های‌ الكتریكی‌ مستقیم‌ و متناوب‌، الكترونیك‌، میكروپروسسور، مخابرات‌ آنالوگ‌ و دیجیتال‌، تكنیك‌ پالس‌، حفاظت‌ الكتریكی‌ در سیستم‌های‌ بیمارستانی‌، سیستم‌های‌ كنترل‌ خطی‌، اندازه‌گیری‌ الكترونیكی‌، تجزیه‌ و تحلیل‌ سیستم‌ها، مقدمه‌ای‌ بر هوش‌ محاسباتی‌ و زیستی‌.

گرایش‌ بیومكانیك‌ :

دانشجوی‌ مهندسی‌ پزشكی‌ گرایش‌ بیومكانیك‌ با به‌ كارگیری‌ مفاهیم‌ مكانیكی‌ در زمینه‌های‌ پزشكی‌ آشنا می‌شود. اهمیت‌ این‌ رشته‌ زمانی‌ آشكار می‌شود كه‌ بدانیم‌ جلوه‌های‌ مختلف‌ انسانی،‌ جنبه‌های‌ مكانیكی‌ قوی‌ دارد. مثلاً در ساخت‌ دست‌ یا پای‌ سیبرنتیكی‌ و قلب‌ مصنوعی‌ باید یك‌ متخصص‌ بیومكانیك‌ در مورد نحوه‌ حركت‌ اندام‌های‌ یاد شده‌ نظر بدهد. همچنین‌ در زمینه‌ سازگاری‌ محیط‌ صنعتی‌ و غیرصنعتی‌ با بدن‌ انسان‌ علم‌ بیومكانیك‌ نقش‌ مهمی‌ را ایفا می‌كند.

دروس‌ تخصصی‌ گرایش‌ بیومكانیك‌:

دینامیك‌ و ارتعاشات‌ در مهندسی‌ پزشكی‌، خواص‌ مواد مهندسی‌، مقدمه‌ای‌ بر كاربرد مواد مهندسی‌ در پزشكی‌، مكانیك‌ سیالات‌، كینزیولوژی‌ و بیومكانیك‌ مقدماتی‌، ارتز و پروتز، طراحی‌ اجزاء، دینامیك‌ ماشین‌، ترمودینامیك‌ و انتقال‌ حرارت‌، طراحی‌ و تولید به‌ كمك‌ كامپیوتر، شیمی‌ عمومی‌، بیوشیمی‌.

گرایش‌ بیومواد :

فارغ‌التحصیل‌ گرایش‌ بیومواد با كار مواد مختلف‌ از قبیل‌ پلیمرها، سرامیك‌ها، كامپوزیت‌ها و مواد فلزی‌ در بدن‌ انسان‌ و در تجهیزات‌ پزشكی‌ آشنا می‌شود.

دروس‌ تخصصی‌ گرایش‌ بیومواد :

ترمودینامیك‌، شیمی‌ عمومی‌، خواص‌ مواد مهندسی‌، مقدمه‌ای‌ بر كاربرد مواد مهندسی‌ در پزشكی‌، پدیده‌های‌ نفوذ، انتقال‌ جرم‌ و انتقال‌ حرارت‌، فرآیند شكل‌دهی‌ و ساخت‌ بیومتریال‌ها، پروتزهای‌ بیومتریال‌ها، كارگاه‌ آزمون‌های‌ بیولوژیكی‌، شیمی‌ آلی‌، دینامیك‌ و ارتعاشات‌ در مهندسی‌ پزشكی‌، مكانیك‌ سیالات‌، بیوشیمی‌.

توانایی‌های‌ لازم‌ :

میزان‌ واحدهای‌ غیرمهندسی‌ این‌ رشته‌ بسیار محدود است‌ و دانشجو باید علاقه‌مند به‌ دروس‌ رشته‌ ریاضی‌ فیزیك‌ باشد و این‌ انتظار هست‌ كه‌ دید پایه‌ای‌ قوی‌ در مهندسی‌ داشته‌ باشد، یعنی‌ مهندس‌ بیوالكتریك‌ باید به‌ الكترونیك‌ و مهندس‌ بیومكانیك‌ به‌ مكانیك‌ و مهندس‌ بیومواد به‌ دروس‌ مرتبط‌ با مهندسی‌ مواد علاقه‌مند بوده‌ و در آن‌ توانمند باشد. در ضمن‌ یك‌ مهندس‌ پزشكی‌ باید علم‌ زیست‌شناسی‌ و محیط‌ كار بیمارستانی‌ را دوست‌ بدارد یعنی‌ علاقه‌مند باشد كه‌ در بیمارستان‌ یا محیط‌های‌ مرتبط‌ فعالیت‌ كند.

موقعیت‌ شغلی‌ در ایران :

یك‌ مهندس‌ پزشكی‌ می‌تواند یك‌ دستگاه‌ پزشكی‌ را به‌ درستی‌ راه‌اندازی‌ كرده‌ و نحوه‌ استفاده‌ صحیح‌ آن‌ را به‌ پرستاران‌ یا دیگر كاركنان‌ بیمارستان‌ آموزش‌ دهد یا اینكه‌ در مؤسسات‌ و شركت‌های‌ خصوصی‌ و دولتی‌، در زمینه‌ ساخت‌ تجهیزات‌ پزشكی‌ فعالیت‌ كند. برای‌ مثال‌ فارغ‌التحصیلان‌ گرایش‌ بیوالكتریك‌ به‌ راحتی‌ می‌توانند دستگاه‌ شنوایی‌ سنجی‌ بسازند و از سوی‌ دیگر چون‌ دستگاه‌های‌ پزشكی‌ به‌ طور متوسط‌ میلیون‌ها تومان‌ می‌ارزد و مسؤولان‌ بیمارستان‌ها به‌ طور نسبی‌ برای‌ حفظ‌ و نگهداری‌ آنها اهمیت‌ بسیاری‌ قائلند، بسیاری‌ از فارغ‌التحصیلان‌ مهندسی‌ پزشكی‌ گرایش‌ بیوالكتریك‌ و حتی‌ دانشجویان‌ این‌ رشته‌ جذب‌ بازار كار می‌شوند. دانش‌ فارغ‌التحصیلان‌ گرایش‌ بیومكانیك‌ نیز هم‌ در زمینه‌ ساخت‌ اعضای‌ مصنوعی‌ و هم‌ در مبحث‌ توانبخشی‌ مثل‌ ساخت‌ ویلچر یا تخت‌ بیمارستان‌ مورد نیاز است‌ و بالاخره‌ فارغ‌التحصیلان‌ مهندسی‌ پزشكی‌ گرایش‌ بیومتریال‌ یا بیومواد می‌توانند در زمینه‌های‌ مختلف‌ صنایع‌ پزشكی،‌ كارآیی‌ داشته‌ باشند. برای‌ مثال‌ در كارخانه‌های‌ ساخت‌ لوازم‌ یك‌بار مصرف‌ مثل‌ سرنگ‌، سوند، یا دستكش‌های‌ جراحی‌ حضور یك‌ مهندس‌ پزشكی‌ گرایش‌ بیومواد كاملاً احساس‌ می‌شود. همچنین‌ پلیمرهایی‌ كه‌ در بدن‌ انسان‌ استفاده‌ می‌گردد باید استاندارد و گریدمدیكال‌ داشته‌ باشد كه‌ این‌ نیز در حیطه‌ وظایف‌ مهندس‌ بیومواد است‌.

منبع: کتاب آشنایی با رشته های دانشگاهی سازمان سنجش آموزش کشورتالیف خانم فیروزه سودایی ونرم افزار سامان رشته ی سازمان سنجش