تربیت کودک

ساخت وبلاگ

اسلام و کودک


حضرت علي (ع) مي فرمايد: «كودك هفت سال آزاد است و هفتسال مورد ادب و توجه و هفت سال ديگر مورد خدمت و ياور است» (بحار الانوار ج 23 ص65)

از روايات اسلامي استفاده مي شود كه آغاز تعليممدرسه اي كودك در هفت سالگي است.امام صادق (ع) مي فرمايد: «كودك هفتسال بازي مي كند و هفت سال خواندن و نوشتن مي آموزد و هفت سال (مقررات زندگي) حلالو حرام را ياد مي گيرد».(اصول كافي ج 6 ص 47 و 46)

در هفت سال دوم كودك آمادگي لازم را براي فراگيري معلوماتو آداب اسلامي پيدا مي كند. نكته اي كه بايد در همه مراحل در نظر گرفته شود، اين استكه محتواي آموزشي و تعليم بايد با مسائل روز و مورد نياز فراگيران و نيز شرايطمحيطي و اجتماعي آنها مرتبط باشد. علي (ع) مي فرمايد: «فرزندان خود را به عادات وآداب خود مجبور نكنيد؛ زيرا آنها براي زماني غير از زمان شما خلق شده اند.» (نهجالبلاغه گفتار 240)

 تربيتو پرورش كودكان يكي از اموري است كه در سنت اسلامي بسيار مورد اهميت واقع شده است.اين در حالي است كه بيشتر والدين تنهابه طور غريزي به تربيت كودكان خود مي پردازند و هيچ آموزش يا مطالعه اي در اينزمينه ندارند. براي رفع اين كمبود، كارهاي بسيار زياد و عميقي لازم است تا پاسخگويمشكلات روزمره كودكان و نوجوانان باشد. آنچه در اين نوشتار خواهد آمد، نگاهي بسياركوتاه به ديدگاه هاي سنت اسلامي در زمينه تعليم و تربيت است.

1- فطرت كودكان : از جمله مهمترين نكاتي كه درخصوص آموزش ديني كودكان درروايات آمده است ، مساله فطري بودن توجه به دين و خداست.رسول اكرم (ص) فرمود: «هرنوزادي با فطرت خدايي به دنيا مي آيد و پرورش مي يابد ، مگر اين كه پدر و مادر اورا به سوي يهودي گري يا مسيحي گري بكشانند.» (بحارالانوار ج 3 ص 281)

و نيز آمده است كه موسي به خدا عرض كرد: «پروردگارا! كداميك از اعمال نزد تو برتر است؟ خطابرسيد: محبت به كودكان ؛ چرا كه من فطرت آنها را بر پايه اعتماد به يگانگي خود قراردادم.» (آيين تربيت ص 381)

تمام اين احاديث نشان مي دهد كه بايد پدر و مادر محيطيمناسب براي كودك فراهم آورند تا حقايقي يا عقايدي كه ريشه هاي آن در نهاد و فطرتكودك نهفته است ، به منصه ظهور برسد.

2- كنجكاوي و چراجويي : كودك از دنياي بسته پا به دنياي وسيع مي گذارد، بنابراين ميخواهد از اسرار آنها سر در آورد. بدين سان غريزه اوست كه از منشا پديده ها بپرسد.از روابط علت و معلولي آن سوال كند. اين زمينه مناسبي براي كودك است كه والدين ؛ فرصترا غنيمت شمارند و واقعيت ها را براي او توضيح دهند.

3- رغبتها : انسانبه طور كلي موجودي است اجتماعي و خواهان زيستن در اجتماع است ؛ از اين رو اگربخواهد با آنها بجوشد و در پس آنها عرض وجود كند، بايد تقليد كند. اين زمينه ايمناسب براي آموزش جنبه هاي مذهبي است.كودك مي خواهد رفتار افراد بزرگتر راتقليد كند؛ پس در حضور او نمازتان را بخوانيد و يا او را همراه خود به مسجد ببريد.كودك رغبت دارد خود را در جاي بزرگترها قالب بزند، پس زمينه ارتباط او را بابزرگتران فراهم كنيد. تا آداب زندگي ؛ معاشرتي ، اخلاقي و در كل آداب و رسوم مذهبيرا از اين طريق بياموزد.

4- ارائه الگوهاي مثبت :در اين روش از داستان انبيا و ائمه بخصوص دورانطفوليت امام حسن (ع) و امام حسين (ع) استفاده مي شود.

5- حس غرور و خودپسندي :امري است كه بدون شك در بين تمام انسانها وجود داردمي توان از حس غرور مثبت كودك استفاده كرد مثلا به او گفت كه من مطمئنم كه تو ميتواني نماز بخواني.

6- مراحل پرورش مذهبي كودك:رسول خدا (ص) فرموده اند:«فرزندان خود را به سه خصلت تربيت كنيد: محبت پيامبرتان و محبت خاندان او و قرائتقرآن». شك نيست كه هر سني مقتضايي براي خودش دارد و بايد طبق آن برنامه ريزي كرد.در كتب روايتي دوره 21ساله تعيين شده است كه به 3دوره 7ساله تقسيم مي شود و هركدام به دوره جزيي تري قابل تقسيم است.


7سال اول : دوره تكوين استپرورش مذهبي در حقيقت از همان روزتولد با گفتن اقامه و اذان در دو گوش كودك آغاز مي شود و بتدريج اين آموزش ها تا3سالگي تكامل مي يابد. مرحله رشد ديگري از 5سالگي آغاز مي شود كه در اين مرحلهبايد متوجه تفاوت كودكان در امر رشد و نمو باشيم.تحقيقات روان شناسي ، تفاوت هايكودكان را از نظر ميزان و ظرفيت يادگيري و نيز رشد و نمو عقلي آنها، مدنظر قرارداده است.اصول تربيتي اسلام از همان ابتدا توجه و نظر خود را به وجود تفاوت هاي رشديدر 5سالگي با مطرح كردن سوال زير جلب كرده است.اليهما يمينك من شمالك؟ راستت ازچپت كدام است؟ اگر كودك بتواند به اين سوال پاسخ بدهد ، مرحله رشد قبلي خود را پشتسر گذاشته است.امام صادق (ع) سفارش كرده اند كه در 5سالگي ، به كودك ، سجده آموزش داده شود. همچنين امام ميفرمايند: «كودك خود را تا 6سالگي فرصت دهيد، سپس او را در فراگيري كتاب به مدت ششسال تربيت كنيد. (وسائل باب 82 حديث 2)

 شارعاسلام در زمينه هاي ديگر تشريعي نيز به تفاوت بين كودكان توجه دارد مانند حديثي كهدرباره اقامه نماز ميت براي كودك متوفاي 5ساله وارد شده است.از حضرت صادق (ع) سوالشد؟ «آيا اگر كودك 5ساله اي بميرد، بايد نماز ميت بر او خواند؟ حضرت فرمود: اگرنماز را فهميد و درك مي كرد، بر او نماز خوانده شود». (وسائل باب 13حديث 4).


7 سال دوم ، دوره پرورش ديني استدر اين دوره است كه كودك از حكم وضعيبه حكم تكليفي بايد عمل كند. علاوه بر آموزش اعمال واجب اعم از روزه و نماز در7سالگي ، امام صادق (ع) در زمينه تعليم احاديث اسلامي مي فرمايند: «احاديث اسلاميرا به فرزندان خود هر چه زودتر بياموزيد ، قبل از آن كه مخالفان بر شما سبقتگيرند». (كافي ج 6 ص 76)

 امامصادق (ع) درباره روزه گرفتن كودكان مي فرمايند: «ما به كودكان خود در 7سالگي ميآموزيم كه هر قدر طاقت دارند، نصف روز باشد ، يا بيشتر و يا كمتر روزه بگيرند وهرگاه گرسنگي بر تشنگي بر آنان غلبه كرد، افطار كنند ، تا اين كه به روزه گرفتنعادت كنند و آن را تحمل نمايند. پس شما از كودكان خود بخواهيد كه در 9سالگي هر قدركه طاقت روزه دارند، روزه بگيرند و هرگاه كه تشنگي بر آنان غلبه كرد، افطار كنند».(فروع كافي ج 2 ، ص 124)

ايمان واقعي به مذهب از حدود 12سالگي در كودك پيدامي شود و در اين سن تا حدود قابل توجهي مي توان معناي اصيل مذهب را به او منتقلكرد. ضمنا مباني اخلاقي و تربيتي ، به آداب معاشرت و رسوم و سنن در همين دوره بايدبه كودك آموزش داده شود. پايان اين دوره همزمان با دوره نوجواني است و كودك باتجاربي كه در زمينه هاي مختلف به دست آورده ، بالنسبه به فردي مستقل و صاحب نظر ميشود.


7 سالسوم ، دوره تمرين و عمل است در اين دوره نيز كه خود به 3مرحله پاياني نوجواني ، دورانبلوغ و دوره جواني تقسيم مي شود، بيشتر توجه والدين بايد به دوران بلوغ باشد كهدوره رشد احساسات و نوعي تولد مجدد است و دوره اي است كه نياز آنان به راهنمايي ،به اوج خود مي رسد. ايمان به مذهب از 16سالگي اوج مي گيرد و در صورتي كه به الگويكاذبي برخورد كردند، در جنبه مذهب ، خطراتي برايشان وجود خواهد داشت.
پايان بلوغ و از حدود 18سالگي ، دوره استقلال تقريبي است.
دقت و استدلال منطقي در او رشد مي كند و مي توان از اينطريق به آموزش مذهبي و ديني او پرداخت

##@بهاران@##...
ما را در سایت ##@بهاران@## دنبال می کنید

برچسب : نویسنده : سیدسعیدبهروز saeed1350 بازدید : 377 تاريخ : چهارشنبه 28 فروردين 1392 ساعت: 13:20